سعدی

مشرف الدین مصلح بن عبدالله سعدی شیرازی (وفات 691 یا 694) شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم در شیراز متولد شده و در همان شهر تحصیلات خود را آغاز کرده است. سعدی به سبب کشمکشهای میان خوارزمشاهیان و اتابکان فارس و هجوم مغول شیراز را تکر کرد و به سفری طولانی پرداخت. این سفر در حدود سی تا چهل سال طول کشید و سعدی با اندوخته و تجارب فراوان به وطن بازگشت و به تألیف آثار خود پرداخت. این آثار به نظم و نثر است که از مشهورترین آنها  غزلیات اوست.

اسلوبی که انوری در غزل ایجاد کرد به دست سعدی تکامل یافت و به آخرین حد ترقی رسید. سعدی فصاحت بیان و روانی گفتار را به جایی رسانیده که تاکنون هیچ شاعری نتوانسته است به اسلوب او سخن گوید و در شیوایی کلام به پای او برسد.

شیخ سعدی نه تنها یکی از ارجمندترین ایرانیان است ، بلکه یکی از بزرگترین سخن سرایان جهان است. در میان پارسی زبانان یکی دو تن بیش نیستند که بتوان با او برابر کرد، و از سخن گویان ملل دیگر هم از قدیم و جدید و کسانی که با سعدی همسری کنند بسیار معدودند : در ایران از جهت شهرت کم نظیر است و خاص و عام او را می‌شناسند در بیرون از ایران هم عوام اگر ندانند خواص البته به بزرگی قدر او پی‌برده‌اند. با این همه از احوال و شرح زندگانی او چندان معلوماتی در دست نیست زیرا بدبختانه ایرانیان در ثبت احوال ابناء نوع خود به نهایت مسامحه و سهل انگاری ورزیده‌اند چنانچه کمتر کسی از بزرگان ما جزئیات زندگانیش معلوم است، و درباره شیخ سعدی مسامحه به جایی رسیده که حتی نام او هم بدرستی ضبط نشده است.

نورالدین عبدالرحمن جامی

نورالدین ابوالبرکات عبدالرحمن بن نظام‌الدین احمد بن شمس‌الدین محمد جامی نامی‌ترین شاعر و نویسنده دانشمند و عارف قرن نهم هجری است. برخی از پژوهندگان او را بزرگترین استاد سخن بعد از حافظ و خاتم شاعران بزرگ پارسی‌گو نامیده‌اند، پدرش از مردم محله‌ی دشت اصفهان بود و نسبتش از یک سو به امام محمد شیبانی و از سوی دیگر به شیخ‌الاسلام احمد ژنده‌پیل جامی عارف مشهور قرن پنجم هجری می‌رسد. خانواده‌اش در خرجرد جام ساکن شده بودند و وی در روز 23 شعبان سال 817 هجری ولایت یافت و در جوانی که پدرش از جام به هرات رفت در آن شهر ساکن شد و در همان زمان به شاعری آغاز کرد، چندی «دشتی» تخلص می‌کرد سپس «جامی» تخلص یافت در همان ایام که به تحصیل علوم متداول زمان خود مشغول بود مجذب طریقه‌ی تصوف شد و در حلقه‌ی مریدان سعدالدین محمد کاشفری جانشین عارف مشهور و جانشین بهاءالدین نقشبند متوفی به سال 860هجری در آمد و در ضمن تحصیل صرف و نحو و منطق و حکمت مشایی و حکمت اشراق و طبیعیات و ریاضیات و فقه و اصول و حدیث و قرائت و تفسیر، رمز تصوف را نیز فرا گرفت. در این زمان در مدرسه‌ی نظامیه هرات ساکن بود و نزد معروفترین دانشمندان زمان مولانا جنید اصولی و خواجه علی سمرقندی و مولانا شهاب‌الدین محمد جاجرمی که افضل مباحثان زمان بود و سلسله تعلیمش به مولانا سعدالدین تفتازانی می‌رسید تحصیل علم کرد. بعد از طی این مراحل جامی از هرات به سمرقند که در آن هنگام به برکت وجود الغ‌بیک میرزا از مراکز مهم علمی بود، شتافت و خدمت قاضی‌زاده‌ی رومی را دریافت و این استاد چنان شیفته این شاگرد بود که می‌گفت: « تا بنای سمرقند است هرگز بجودت طبع و قدرت تصوف این جوان جامی کسی از آب آمویه‌ گذر نکرد. »

 بدین ترتیب جامی در دو مرکز علمی هرات و سمرقند به تکمیل تحصیلات خود پرداخت  و به سر حد کمال معنوی نائل گردید.

شیخ عطار نیشابوری

شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری از بزرگان مشایخ تصوف ایران در قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است. وی در سال 537 هجری در قریه‌ی (کدکن) نیشابور به‌دنیا آمد و چون در آن شهر به دارو فروشی و عطاری اشتغال داشت بدین لقب معروف شد. عطار در دکان ‌دارو فروشی به درمان بیماران می‌پرداخت و به کسب علوم و درک صحبت مشایخ و بزرگان اهل تصوف مانند: شیخ نجم‌الدین کبری و دیگران نیز روزگار می‌گذراند. و در این راه آنقدر پیش رفت تا خود از پیشوایان این طریقت گشت و مقامش به‌جایی رسید که مولانا جلال الدین محمد بلخی درباره او گفت:

هفت شهر عشق را عطار گشت

ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم

فردوسی

در جشن هزاره فردوسی که به سال 1313 شمسی برگزار شد، سخن شناسان، نویسندگان و متفکران بزرگ ایران و جهان شرکت داستند. به نظر همه این بزرگان، شاهنامه فردوسی در ردیف سه مجموعه بزرگ آثار ادبی جهان، یعنی ایلیاد "هومر" ،کمدی الهی "دانته" و مجموعه آثار"شکسپیر" قرار گرفت و چهارمین اثر بزرگ جهانی شناخته شد.

یکی از شرکت کنندگان در این مراسم، پروفسور "برتلس" داشمند بزرگ روسی بود. همو که شاهنامه چاپ مسکو با همت و کوشش او فراهم آمده و به جهانیان عرضه شده است . این دانشمند بزرگ می‌گوید: "مادامی که در جهان، مفهوم ایران و ایرانی وجود داشته باشد، نام پر افتخار شاعر بزرگ، فردوسی هم جاوید خواهد ماند.

مولانا جلال‌الدین محمد بلخی(مولوی)

جلال‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد بن حسین بن حسینی خطیبی بکری بلخی معروف به مولوی یا ملای روم یکی از بزرگترین عارفان ایرانی و از بزرگترین شاعران درجه اول ایران بشمار است. خانواده‌ی وی از خاندانهای محترم بلخ بود و گویا نسبتش به ابوبکر خلیفه می‌رسد و پدرش از سوی مادر دخترزاده‌ی سلطان علاءالدین محمد خوارزمشاه بود و بهمین جهت به بهاءالدین ولد معروف شد.

 وی در سال 604 هجری در بلخ ولادت یافت چون پدرش از سلسله لطفی نداشت بهمین علت بهاءالدین در سال 609 هجری با خانواده خود خراسان را ترک کرد و از آن راه بغداد به مکه رفت و از آنجا در الجزیره ساکن شد و پس از نه سال اقامت در ملاطیه(ملطیه) سلطان علاءالدین کیقباد سلجوقی که عارف مشرب بود او را به پایتخت خود شهر قونیه دعوت کرد و این خاندان در آنجا مقیم شد. هنگام هجرت از خراسان جلال‌الدین پنج ساله بود و پدرش در سال629 هجری در قونیه رحلت کرد.